سندرم طناب مرکزی (CCS) عبارت است از آسیب ناکامل به طناب نخاعی گردن که منجر به ضعف حرکتی گسترده تر اندام های فوقانی نسبت به تحتانی می شود. مکانیسم آسیب از صدماتی ناشی می شود که به باز شدن بیش از حد اسپرز استخوانی موجود (رشد غیر طبیعی استخوان)، بدون این که آسیبی به ستون مهره ها وارد شود، منجر می شود.
مکانیسم و علل آسیب دیدگی
سندرم طناب مرکزی (CCS) به طور معمول در بیماران مبتلا به آسیب های اتساعی (باز شدگی بیش از حد) که در آن طناب نخاعی بین اسپرز استخوانی اسپوندیلوز قدامی گردنی و رباط پشتی کانال نخاعی (رباط طولی خلفی) که به آن رباط زرد یا فلاوم گویند، فشرده و باریک می شود. رباط زرد یک رباط قوی است که قسمت تیغه ها (لامینا)ی قوس مهره ای دو مهره مجاور در ستون فقرات را به یکدیگر متصل می‌کند. این رباط از عناصر عصبی و طناب نخاعی محافظت کرده و باعث ثبات نخاع می شود به طوری که بین جسم مهره ها حرکت بیش از حد رخ نمی دهد.
آسیب در نتیجه فشار قدامی و خلفی نخاع رخ می دهد و منجر به ادم، خونروی و یا ایسکمی (کم خونی موضعی) در بخش مرکزی طناب نخاعی می شود. محل بسیاری از آسیب ها در بخش وسط به پایین طناب نخاعی گردن است. به دلیل ساختار لایه ای راه هرمی یا راه قشری نخاعی (Corticospinal Tract)، با فیبرهای عصبی میانه در ناحیه بازو و جانبی در ناحیه پا، بازو ها در مقایسه با پاها بیشتر تحت تاثیر قرار می گیرند و بدین طریق منجر به اختلال حرکتی می شوند.
علائم بیماری
بیماران معمولا با ضعف حرکتی در اندام های فوقانی و درگیری کمتر اندام های تحتانی دست و پنجه نرم می کنند. درجات مختلفی از نقص حسی در بخش های پایین تر از محل آسیب و علائم بیماری های مثانه ای (بی اختیاری ادراری) ممکن است هر دو رخ دهند.
وقوع بیماری
این سندرم در اکثر موارد در گروه سنی ۵۰ سال به بالا رخ می دهد که متحمل آسیب ناشی از اتساع بیش از حد مهره های گردن شده اند.
سندروم CCS ممکن است در هر سنی رخ دهد. این بیماری می تواند در بین ورزشکاران هم به دلیل آسیب ناشی از اتساع مهره های گردن رخ دهد و هم پارگی دیسک ناشی از فشردگی طناب نخاعی قدامی.
این بیماری مردان را بیشتر از زنان تحت تاثیر قرار می دهد.
تشخیص بیماری
ارزیابی وضعیت بیمار عبارت است از دسترسی به شرح حال و سوابق کامل پزشکی وی، معاینه عصبی کامل، MRI و سی تی اسکن از مهره های ستون فقرات گردن و همچنین اشعه ایکس از گردن (از جمله تصویر برداری اشعه ایکس supervised flexion and extension – نوعی تصویر برداری که به بررسی استحکام و ثبات ستون فقرات می پردازد).
◾ تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI): نوعی معاینه تشخیصی است که با استفاده از میدان های مغناطیسی و تکنولوژی کامپیوتری، تصاویر سه بعدی از ساختار بدن ارائه می دهد. MRI شواهد مستقیمی از فشردگی طناب نخاعی را از استخوان، دیسک، و یا هماتوم (غده خونی) نشان می دهد.
◾ اسکن توموگرافی کامپیوتری ( CT یا CAT اسکن: سی تی اسکن): نوعی تصویربرداری تشخیصی که پس از خواندن اشعه ایکس با یک کامپیوتر ایجاد می شود، این روش می تواند شکل و اندازه کانال نخاعی، محتویات، و ساختارهای اطراف آن را نشان دهد.
◾ اشعه ایکس : استفاده از اشعه برای تولید فیلم یا عکس از یک قسمت از بدن می تواند ساختار مهره ها و طرح کلی مفاصل را نشان دهد. اشعه X از ستون فقرات، شکستگی ها و دررفتگی های آن را نشان می دهد؛ همچنین درجه و میزان تغییرات اسپوندیلوز (تغییرات تخریبی مهره ها) را نشان می دهد. تصویر برداری اشعه ایکس supervised flexion and extension یا هدف بررسی استحکام و ثبات ستون فقرات به ارزیابی ثبات لیگامانی کمک می کند.
درمان جراحی
استفاده از جراحی معمولا ضروری نیست مگر اینکه فشردگی طناب نخاعی شدید باشد. قبل از این که روش هایی چون MRI و سی تی اسکن به وجود بیایند، جراحی به دلیل ریسک آسیب به طناب نخاعی متورم گردن و بدتر شدن نقص، به عنوان اقدامی پر خطر و مضر تصور می شد. با این حال، با تکنولوژی های پیشرفته تصویربرداری مانند CT اسکن و MRI، بیماران مبتلا به فشردگی طناب نخاعی، در نتیجه¬ی فتق دیسک بین مهره ای آسیب زاد و ضایعات دیگر را می توان به سرعت تشخیص داده و از طریق عمل جراحی، فشردگی آن را از بین برد. در مواردی از بیماری با برجستگی قدامی استخوان و تنگی کانال نخاعی، در نتیجه¬ی ضخیم شدگی و یا تنگی لیگامانی، جراحی حاد معمولا انجام نمی شود تا زمانی که بیمار به حداکثر بهبود دست یابد. ارزیابی مجدد وضعیت در آن زمان، بسته به علت اصلی بیماری، ممکن است به عمل جراحی منجر شود. در صورتی که پس از یک دوره بهبودی، ضعف حرکتی قابل توجه، یا زوال عصبی و یا بی ثباتی ستون فقرات وجود داشته، دخالت جراحی ممکن است در نظر گرفته شود.
درمان غیر جراحی
درمان غیر جراحی عبارت است از بی حرکت کردن گردن از طریق ارتزهای گردن، استفاده از استروئیدها، مگر در صورت منع مصرف، و توانبخشی با تن درمانی و کار درمانی.
نتایج
بسیاری از بیماران مبتلا به CCS با بهبود خود به خودی عملکرد حرکتی مواجه می شوند در حالی که برخی دیگر در شش هفته اول بعد از آسیب بهبود قابل توجهی را تجربه می کنند.
اگر دلیل اساسی این بیماری ادم باشد، بهبود ممکن است تقریباً بلافاصله بعد از مرحله اولیه فلج حرکتی یا فلج جزئی اندام حرکتی رخ دهد. عملکرد پا معمولا به حالت اول خود باز می گردد و به دنبال آن کنترل مثانه و سپس عملکرد بازو بهبود می یابند. حرکت دست و مهارت و چابکی انگشت نیز در نهایت بهبود بخشیده می شود. اگر ضایعه مرکزی در نتیجه ی خونریزی یا ایسکمی ایجاد شود، احتمال بهبود اندک است و پیش آگهی این بیماری حاکی از اثرات مخرب تر آن است.
پیش آگهی سندروم CCS در بیماران جوان تر مثبت است. در یک دوره ی زمانی کوتاه، اکثریت بیماران جوان تر بهبود می یابند و توانایی مجدد حرکت و انجام فعالیت های روزمره زندگی را به دست می آورند. با این حال، در افراد مسن پیش آگهی، با مداخله جراحی یا بدون آن، مطلوب نیست.
